pytania na egzamin magisterski SWPS

Maxivitt

Czynniki środowiskowe warunkujące jakość zmian rozwojowych w okresie dorosłości.

rooles · Dołączył: 09 Lut 2006 Posty: 15 Przeczytał: 0 tematów

kkarutek · Dołączył: 24 Mar 2006 Posty: 8 Przeczytał: 0 tematów

Aby móc wyjanić, jakie czynniki warunkujš jako zmian, musimy najpierw wytłumaczyć, co to jest takiego zmiana rozwojowa.
H. Bee wyróżniła 3 rodzaje zmian:
1) zmiany uniwersalne przypisane do wieku, odnoszš się do każdego człowieka w danej grupie wiekowej. A zatem chodzi o takie zmiany, które uwarunkowane sš procesem biologicznego dojrzewania organizmu z jednej strony i tzw. uniwersalnymi dowiadczeniami społecznymi z drugiej. Wszystkie przemiany, jakim podlega nasze ciało, zależš od tzw. zegara biologicznego, a z drugiej strony też od tzw. zegara społecznego (czyli zależnie od wieku kierowane sš ku nim cile okrelone i podobne oczekiwania ze strony otoczenia społecznego). Zegar biologiczny ujawnia się w podobieństwie zadań, które ludzie podejmujš, wymagań, którym podlegajš ze strony innych ludzi. W tym kontekcie mówi się o zmianach punktualnych i niepunktualnych. Ogólnie uniwersalnoć zmian zwišzanych z wiekiem wynika z jednej strony z uniwersalnoci działania zegara biologicznego, z uniwersalnoci dowiadczeń wynikajšcych z działania zegara społecznego oraz z zachodzenia podobnych zmian wewnętrznych, psychicznych.
2) zmiany wspólne charakteryzujš osoby należšce do jakiej społecznoci lokalnej, wspólnoty, grupy, a więc wynikajš z uczestniczenia w podobnych sytuacjach, czego efektem jest podzielanie podobnych dowiadczeń społecznych i podobnych przeżyć.
3) zmiany indywidualne sš wywołane czynnikami unikatowymi, oddziałujšcymi tylko na jednostkę.

rodowisko, to każde zdarzenie istniejšce poza organizmem, które może mieć wpływ na rozwój tego organizmu i na które organizm także może mieć wpływ. Poza w przypadku człowieka odnosi się do wszystkiego, co występuje i działa poza jego psychikš. Czynniki rodowiskowe sš to czynniki wpisane we wzajemne stosunki między zmieniajšcš się osobš a zmieniajšcym się wiatem. Do czynników rodowiskowych zaliczajš się takie elementy, jak: wzory zachowań, wartoci i normy najbliższego rodowiska, głównie rodzinnego i rówieniczego; kultura, historia i wydarzenia z życia. Paul Bates uważa, że na rozwój jednostki wpływajš trzy główne grupy czynników:
1. Czynniki normatywne zwišzane z wiekiem (rozwój ontogenetyczny)
cile wišżš się z liczbš lat danej osoby, a więc raczej dajš się przewidzieć, ponieważ sš podobne dla większoci ludzi. Obejmujš socjalizację i zwyczaje kulturowe, takie jak zawarcie małżeństwa czy przejcie na emeryturę.
2. Czynniki normatywne zwišzane z historiš (rozwój ewolucyjny)
To wydarzenia o szerokim zasięgu, których dana kultura dowiadcza w konkretnym czasie. Często kształtujš tożsamoć danej generacji (np. wojna).
3. Czynniki nienormatywne
Sš to czynniki nieprzewidywalne, takie jak utrata pracy, wygrana na loterii, niespodziewana mierć czy choroba.

A.Brzezińska dzieli rodowisko na:
1) wewnętrzne
2) zewnętrzne
W ramach wewnętrznego:
- polis człowiek jako istota społeczna, podlega oczekiwaniom i wymaganiom społecznym i musi opanować takie umiejętnoci, aby móc im sprostać, ale także takie, które może opanować zgodnie ze swoimi możliwociami.
- soma jako żywy organizm człowiek podlega presji swych naturalnych, biologicznych potrzeb i jest podatny na uszkodzenia przez różnorodne czynniki zewnętrzne
- psyche człowiek jako istota obdarzona życiem psychicznym spostrzega, ocenia, porównuje, przeżywa to, czego dowiadcza od wewnštrz, ze strony swojego organizmu i z zewnštrz z otaczajšcego go wiata.

Okrelenie dorosłoć jest bardzo szeroko zakrojone, ponieważ w okres dorosłoci wkraczamy już ok. 20 roku życia. Psychologowie rozwojowi zwykli sš dzielić okres dorosłoci na kilka etapów: wczesna dorosłoć, wiek redni, i póna dorosłoć. W zależnoci od wieku jednostki możemy zatem też mówić o innych czynnikach rodowiskowych wpływajšcych na jej rozwój.

Wczesna dorosłoć (20-40 r.ż.)
- wyprowadzka z domu rodzinnego wymaga ona zadziałania niezwykle istotnego procesu emancypacji psychologicznej, w wyniku której młody człowiek przynajmniej do pewnego stopnia nabiera dystansu emocjonalnego do swoich rodziców
- tworzenie zwišzku (małżeństwo) to wybór partnera i stworzenie z nim rodziny (często bazujšcej na podobnych relacjach, jakie młodzi wynieli z domu).. Młodzi muszš się nauczyć współgrać z partnerem i zbudować z nim trwałš relację opartš na miłoci i zaufaniu. Badania potwierdzajš, że osoby pozostajšce w stałym zwišzku sš zdrowsze, szczęliwsze, rzadziej popadajš w depresję i dłużej żyjš. Prawdopodobnie wynika to z kilku powodów: po pierwsze lepsze nawyki żywieniowe wród ludzi żyjšcych z partnerem, po drugie wsparcie społeczne ze strony partnera które stanowi ochronę w sytuacjach np. stresowych. Decyzja o niezakładaniu rodziny istotnie zmienia kształt wczesnego okresu dorosłoci i niesie za sobš pewne ryzyko natury psychologicznej. Z drugie strony bardzo wczesne zawarcie małżeństwa niesie za sobš ryzyko rozwodu.
- wychowanie dzieci Narodziny pierwszego dziecka to przełomowy moment w życiu rodziny i oznacza dla małżonków nowej roli społecznej i wynikajšcych z niej obowišzków opieki nad dzieckiem. Przeżywanie macierzyństwa/ojcostwa dostarcza rodzicom wiele radoci oraz wzbogaca ich dalszy rozwój osobowy. Orientacja na rodzinę dominuje i ujawnia się m.in. dšżeniem do osišgnięcia pewnej stabilizacji życiowej i zabezpieczenia materialnych potrzeb rodziny. Bez dzieci satysfakcja z małżeństwa ma charakter bardziej stały. Osoby nie posiadajšce dzieci powięcajš się karierze zawodowej.
- podjęcie pracy dorosłoć jest przez niektórych badaczy utożsamiana z podjęciem pracy, wiadczy to bowiem o samodzielnoci jednostki i daje szansę uzyskania niezależnoci ekonomicznej, a także wymaga odpowiedzialnej postawy wobec obowišzków. Doroli w poszczególnych okresach życia ujawniajš różne postawy wobec pracy. Młodzi doroli zainteresowani sš rozwojem kariery zawodowej, podczas gdy w okresie redniej dorosłoci ważna jest stabilizacja zawodowa.
Bardzo ważna jest terminowoć tych wszystkich wydarzeń. Amerykańskie badania mężczyzn wykazujš, że najniższy współczynnik rozwodów był u tych, którzy obejmowali poszczególne role w normatywnej kolejnoci: ukończenie szkoły, praca, rodzina.

Wiek redni (35-60 r.ż.)
- klimakterium/menopauza u mężczyzn ma charakter łagodniejszy, u kobiet wišże się z bardzo dużš hutawkš nastrojów
- utrata pracy utrata pracy powyżej 45 roku życia stanowi poważny problem w życiu dorosłych, ponieważ majš oni wiadomoć, że nie znajdš zbyt szybko (o ile w ogóle nowej pracy), wpływa to na ich obniżenie zadowolenia z życia. Doroli ci wykazujš podwyższony poziom lęku i stany depresyjne. Terminowe przejcie na emeryturę często poprzedzone jest przygotowaniami (np. skróceniem czasu pracy, rozmowami z bliskimi), wtedy też sam moment odejcia z pracy przebiega łagodnie.
- puste gniazdo - przeżywany głównie przez matki (ale i przez ojców), których dzieci wyrosły już i opuciły dom. Opinie na temat tego kryzysu sš podzielone. Jedni twierdzš, że osamotnione matki wraz z odejciem dzieci z domu tracš sens życia i odczuwajš ogromnš pustkę. Druga grupa z kolei jest zdania, że sytuacja ta daje kobietom możliwoć zajęcia się wreszcie samš sobš, tudzież sprawami, na które do tej pory nie było czasu. Jak już wczeniej wspomniałam, kobiety na tym etapie życia uwikłane sš w wiele ról społecznych i rodzinnych. Dlatego też możliwe jest, że wyprowadzenie się dzieci z domu, a tym samym zniknięcie jednego z poważnych obowišzków, daje matkom czas i możliwoć na zajęcie się własnym życiem. Przeciwieństwem pustego gniazda jest gniazdo zagracone, kiedy to dorosłe dzieci nie wyprowadzš się z domu. Sytuacja taka może być stresujšca na wiele sposobów. Przede wszystkim prowadzi do nieprogramowej zmiany ról, kiedy to rodzice znowu muszš się zaczšć opiekować swoimi, dorosłymi już, dziećmi co oczywicie rodzi sprzeciw u obu stron. Ponadto sytuacja taka może stanowić pogwałcenie oczekiwań rodziców.
- rola dziadków zostanie dziadkiem/babciš ma swoje dobre i złe strony. Z jednej strony dziadkowie oczekujš narodzin najmłodszego pokolenia i cieszš się, że będš je mogli wprowadzić w arkana życia, z drugiej jednak strony uwiadamiajš sobie upływ czasu i fakt zbliżajšcej się mierci.
- opieka nad starzejšcymi się rodzicami opiekunowie rodziców zniedołężniałych czy ciężko schorowanych częciej cierpiš na depresję, obniża się ich zadowolenie z pożycia małżeńskiego.
- rozwód jest jednym z głównych czynników stresujšcych. Doroli w separacji lub po rozwodzie częciej powodujš wypadki, zapadajš na choroby, popadajš w depresję, obniża się ich poczucie własnej wartoci. Skutki długoterminowe sš różne. Niektórzy na 5-10 lat po rozwodzie wykazujš lepszy rozwój psychologiczny niż przed rozwodem. Zwłaszcza ci, którzy ponownie zakładajš zwišzek małżeński.

Póna dorosłoć (po 55 r.ż.)
Okres ten charakteryzuje się coraz szybszš utratš zdrowia i zdolnoci ruchowych. Słabnš też takie czynnoci czy zmysły jak pamięć, wzrok, słuch. Adaptacja do staroci jest waznym zadaniem rozwojowym. Zgodnie z ogólnš teoriš kryzysów, pozytywne rozwišzanie kryzysu starzenia się powinno doprowadzić do przejcia jednostki na wyższy poziom rozwoju i wyłonienie się jakociowo nowej formy życia psychicznego, ostatecznie za do braku lęku przed mierciš.
Dorosły nie tylko jest już na emeryturze, jego dzieci założyły już swoje rodziny, rodzice nie żyjš, ale w tym okresie odchodzš też partnerzy. Trzon życia społecznego starszych ludzi tworzy rodzina, a zwłaszcza dzieci i wnuczęta.

Bibliografia:
Bee H. Psychologia rozwoju człowieka. Str.104-231
Harwas-Napierała B., Trempała J. (2000). Psychologia rozwoju człowieka. Tom 2

1061 · Dołączył: 27 Kwi 2007 Posty: 10 Przeczytał: 0 tematów

[link widoczny dla zalogowanych]

1061 · Dołączył: 27 Kwi 2007 Posty: 10 Przeczytał: 0 tematów

[link widoczny dla zalogowanych]