pytania na egzamin magisterski SWPS

Maxivitt

Świadomość i nieświadomość w procesach emocjonalnych.

Agata · Gość

Emocja (łac. emotion, ang. emotion) - silne odczucie o charakterze pobudzenia, pozytywnego (pod wpływem szczęścia, zachwytu, spełnienia) czy negatywnego (pod wpływem gniewu, odrazy, strachu). W szerszym znaczeniu emocje (procesy emocjonalne) to procesy psychiczne, które poznaniu i czynnościom podmiotu nadają jakość oraz określają znaczenie, jakie mają dla niego będące źródłem emocji przedmioty, zjawiska, inni ludzi, a także własna osoba. Procesy emocjonalne są ściśle związane z funkcjonowaniem układu limbicznego, jako układu integrującego czynności struktur korowych (zwłaszcza kory czołowej) z procesami neuroendokrynnymi i czynnością autonomicznego układu nerwowego.

[Edytuj]
Klasyfikacja procesów emocjonalnych
Tradycyjna psychologia introspekcyjna wyróżniała trzy istotne cechy procesów emocjonalnych:

znak emocji (wartościowość, walencja) - ich pozytywny (przyjemność) lub negatywny (przykrość) charakter;
natężenie emocji, które wiąże się z wielkością wpływu tego procesu na zachowanie, tok myśli itp.;
treść emocji, które określa znaczenie bodźca i usposabia do konkretnego zachowania (np. lęk do ucieczki, a gniew do zachowań agresywnych).
Procesy emocjonalne są często dzielone na:

uczucia - stany psychiczne wyrażające ustosunkowanie się człowieka do określonych zdarzeń, ludzi i innych elementów otaczającego świata, polegające na odzwierciedleniu stosunku człowieka do rzeczywistości.
afekty – uczucia powstające najczęściej pod wpływem silnych bodźców zewnętrznych, zwłaszcza działające nagle, (gniew, złość, rozpacz, radość i strach)
nastroje – uczucia długotrwałe o małej sile i spokojnym przebiegu (zadowolenie lub niezadowolenie, wesołość lub smutek, niepokój, tęsknota)
namiętności – to trwałe skłonności do przeżywania różnych nastrojów i afektów w związku z określonymi celami dążeń człowieka. Namiętności mają dużą siłę pobudzającą, ukierunkowują myśli, spostrzeżenia, pamięć i inne procesy psychiczne. Są charakterystyczne dla wieku młodego, z czasem słabną, ale niektóre (np. chciwość) mogą narastać.
Emocje są również dzielone na pierwotne - niższe, które dotyczą zaspokojenia biologicznych potrzeb organizmu i wtórne - wyższe, mające charakter społeczny, dotyczące sfery wartości i wiedzy. Uczucia wyższe obejmują m.in. uczucia moralne (etyczne), uczucia estetyczne i uczucia intelektualne.

Agata · Gość

Wydaje mi się,że to o to chodziło,ale jeszcze poszukam.

Ewa · Gość

Procesy emocjonalne – wszelkie świadome i nieświadome – procesy wartościowania każdej stymulacji.

Psychologowie poznawczy zwracają uwagę (Goleman 1999), iż umysł może w tym samym czasie przetwarzać kilka równoległych "pasm" informacji, a niektóre z nich są przetwarzane poza świadomością. Oczywistym przykładem na nieświadome przetwarzanie informacji jest wykonywanie czynności, które zostały doskonale opanowane lub mają charakter rutynowy (np. prowadzenie samochodu, pisanie na maszynie, pogawędka w ojczystym języku) - podczas realizacji zautomatyzowanych sekwencji czynności świadomą uwagę możemy koncentrować na zupełnie innych sprawach. Np. doświadczony kierowca w czasie jazdy znaną sobie trasą może zajmować się rozmową z pasażerem, słuchaniem audycji radiowej, planowaniem następnego dnia, itp. Gdy tymczasem wszystkie procesy związane z prowadzeniem auta kontroluje umysł nieświadomy.

Wielu autorów sądzi, że nieświadome przetwarzanie informacji leży także u podłoża subiektywnych stanów emocjonalnych; znaczenia emocjonalne są opracowywane w podświadomości. Zatem pytanie o nieświadomość odnieść można także do reakcji emocjonalnych.

Zajonc podkreśla wielość składników składających się na reakcję emocjonalną (pobudzenie autonomicznego układu nerwowego, pobudzenie mięśni, bezpośrednie reakcje sensoryczne, subiektywne doznania, udział procesów poznawczych, reakcje instrumentalne). Zatem pytając, czy emocje mogą być nieświadome, trzeba zdawać sobie sprawę, do których składników to pytanie odnosimy. Jeśli chodzi o subiektywny aspekt emocji to niektórzy podkreślają (np. Clore), że odczuwanie jest warunkiem koniecznym emocji, natomiast można nie zdawać sobie sprawy z przyczyn emocji, czy też nie uświadamiać sobie prawdziwych przyczyn emocji (taki punkt widzenia jest charakterystyczny dla podejścia Freuda), a więc i ich znaczenia. Przetwarzanie informacji, oceny poznawcze, prowadzące do emocji, a szczególnie oceny emocjonalne nie muszą być świadome.

LeDoux przyjmuje, iż u źródeł reakcji emocjonalnej leży ocena dotycząca istotności zdarzeń, ale w odróżnieniu od kognitywistów zamiast pojęcia oceny poznawczej posługuje się pojęciem oceny emocjonalnej. Uzasadnieniem tego odróżnienia jest odmienne neuronalne podłoże tych ocen, które w przypadku oceny emocjonalnej można zlokalizować w ciele migdałowatym . Autor wskazuje na nieświadomy mechanizm oceny emocjonalnej -"Ocena emocjonalna ma charakter nieświadomy (...) Treść świadomego doświadczenia emocjonalnego wyznaczają procesy nieświadome" (Ekman, Davidson 1998).

Badania Zajonca pokazują, że emocje mogą powstawać nawet, gdy wywołujące je bodźce nie docierają do świadomości. Dwa zjawiska stanowią tu ilustrację: po pierwsze: tzw. efekt częstej ekspozycji (wzrost lubienia bodźca wskutek częstości jego eksponowania, mimo iż podmiot nie zdaje sobie sprawy, że ekspozycja miała miejsce), po drugie: nieświadome uprzedzanie afektywne (podprogowa ekspozycja uśmiechniętej twarzy wpływa na lubienie bodźca neutralnego). W obydwu przypadkach wpływ na emocje jest większy, gdy bodźce są nieświadome.

Nieświadomość pierwotna:
William James jako pierwszy podważył tradycyjna tezę, zgodnie z którą najpierw powstaje odczucie (emocja np. strach) pod wpływem bodźca (np. wilk), a potem pobudzenie i mobilizacja organizmu (np. ucieczka). Wg Jamesa bodziec wywołuje pobudzenie organizmu i to dopiero ono odczuwane jest jako emocja. Emocje wg. Jamesa to proces biologiczny.
Teoria Jamesa – Langego głosi że bodziec wywołuje zmiany w naszych narządach wewnętrznych „ a odczucie tych zmian to emocja”
Nie płaczę dlatego, że jest mi smutno, jest mi smutno bo lecą mi łzy.- absurd!

Walter Cannon twierdził, że warunkiem powstania emocji jest dotarcie impulsu do wzgórza wzrokowego, skąd rozchodzą się pobudzenia do narządów wewnętrznych (sensacje cielesne) i do kory gdzie powstają odczucia – pomyłka!
Warunkiem koniecznym powstania emocji jest dotarcie impulsu do ciała migdałowatego.

Taką tezę postulował Joseph Le Doux wg niego warunkiem koniecznym powstania emocji jest dotarcie impulsu do ciała migdałowatego, mającego połączenia z innymi ośrodkami centralnego o obwodowego un. Jeśli impuls nie dociera do kory, mogą się pojawić reakcje obwodowe – ekspresyjne, behawioralne pomimo braku odczucia i świadomości emocji.

Robert Zajonc twierdził, że reakcje afektywne mogą powstawać bez udziału procesów poznawczych, bądź w następstwie poznania. Innymi słowy, reakcje emocjonalne mogą wyprzedzać świadome rozpoznanie bodźca bądź też być wobec rozpoznania wtórnie.
Tzw.: teoria pierwszeństwa afektu: Bodziec → nieuświadamiany afekt→ odczucie (emocja)

Emocje bez świadomości cd.
Pojęcie progu świadomości:
v Próg wrażliwości – najmniejsza wielkość bodźca umożliwiająca jego spostrzeżenie. Są gatunkowe i zróżnicowane indywidualnie. Zróżnicowane interpersonalnie.
v Próg czułości – najmniejsza różnica wielkości bodźców umożliwiająca jej dostrzeżenie.
v Recepcja – odbiór bodźców o wielkościach niżej progów wrażliwości bez spostrzeżenia, bez naszej świadomości.
v Percepcja – odbiór bodźców ze spostrzeżeniem z udziałem naszej świadomości. Spostrzeżenie bodźca

Emocje nieświadome wtórnie: unikanie „złej wiedzy”Umysł dla utrzymania homeostazy psychologicznej (emocjonalnej) przetwarza informacje tendencyjnie, tak by nie dopuścić do niepożądanych przeżyć lęku, wstydu czy doświadczenia dysonansu. Dzięki temu podmiot nie uświadamia sobie możliwych źródeł pewnych negatywnych emocji (np. swoich wad, niechlubnych czynów, niepowodzeń, czy zagrażającej życiu choroby). Gdy już dojdzie do wzbudzenia emocji mogą one zostać wyparte, stłumione lub powiązane z innymi przyczynami niż rzeczywiste (np. nasze niepowodzenia mogą wydać się czymś usprawiedliwione). Tendencyjne zniekształcanie inf. jest następstwem napięć związanych z derywacjami (zagrożeniem) potrzeb emocjonalnych bądź zaburzeniami równowagi poznawczej. Ma ono charakter nieświadomy gdyż podmiot nie zdaje sobie sprawy z tego, że umysł odczytuje inf. selektywnie i nietrafnie. Emocje nie uświadomione przejawiają się nieświadomą ekspresją, którą inne osoby odbierają, choć nie są tego świadome.

mm · Gość

Emocje pierwotne i emocje pośrednie

Procesy emocjonalne zwierząt i człowieka przebiegają na podobnym podłożu biologicznym. Wspólny jest ich mechanizm neurofizjologiczny.
Emocje u zwierząt. Istnieją jednak między nimi zasadnicze różnice. Emocje zwierząt powstają pod wpływem bodźców bezpośrednich, wiążą się z zaspokojeniem potrzeb biologicznych, takich jak potrzeba pokarmowa, wody, tlenu, snu, seksualna i inne. Emocje zwierząt istnieją tak długo, jak długo w polu zachowania istnieje przedmiot lub sytuacja, która je pobudziła. Zaspokojenie potrzeby staje się źródłem emocji pozytywnej, niemożność zaspokojenia wywołuje negatywna emocje.
Emocje pierwotne. Emocje zwierząt nazywamy emocjami pierwotnymi. Charakterystyczną ich cecha jest to, że zwierze nie uświadamia sobie swoich emocji i ich związku z przeżytą sytuacja. Emocje pierwotne są aktywizowane głównie przez ośrodki podkorowe. Ośrodki te
z kolei aktywizują korę i przenoszą pobudzenie do narządów wykonawczych. Z doświadczeń Barda wynika, że zwierzęta laboratoryjne pozbawione kory mózgowej charakteryzują się wyraźnym spadkiem wrażliwości na bodźce emocjonalne. Trzeba, na przykład, użyć bardzo silnych bodźców bólowych aby uzyskać stan słabego nie zadowolenia. Jeśli jednak usunie się zwierzęciu odpowiednie ośrodki podkorowe, następuje wzmożenie reakcji emocjonalnej, jest ona jednak mało precyzyjna.
Emocje u ludzi. Różnica między emocjami zwierząt i ludzi wiąże się z wzrastającą
u człowieka rolą kory mózgowej w procesach regulacyjnych. Wskutek wykształcenia się kory mózgowej możliwe było powstanie specyficznej dla człowieka świadomości. Dzięki świadomości, emocje człowieka mają charakter społeczny, cechuje je poznawcza treść oraz intencjonalność. Człowiek reaguje nie tylko na zjawiska i przedmioty, ale także na myśl
o nich. Rozumie on stosunek między sytuacja wywołująca emocje a przeżyciem emocjonalnym.
Emocje pośrednie – uczucia. Te specyficzne ludzkie emocje nazywamy emocjami pośrednimi bądź uczuciami.
Uczucia aktywizowane są na ogół przez korę mózgową. Jest to możliwe w związku
z posiadaniem przez każdego człowieka doświadczenia indywidualnego. Fizjologicznym podłożem odrębnego dla każdej jednostki doświadczenia są odpowiednie połączenia w korze mózgowej. Pod wpływem bodźca, a na podstawie posiadanego doświadczenia, zostaje dokonana w korze mózgowej ocena bodźca jako pozytywnego lub negatywnego. Stanowi ona pierwsze ogniwo procesu uczuciowego. W zależności od oceny bodźca, pobudzenie zostaje przekazane do odpowiednich ośrodków podkorowych i wywołuje w nich stan aktywności, przekazany następnie do narządów wykonawczych.
W takim ujęciu uczucia stanowią jakby wyższe piętro procesów emocjonalnych. Przeżywanie ich właściwie jest tylko człowiekowi, ponieważ reakcje uczuciowe powstają w oparciu
o bodźce o zabarwieniu społecznym i wiążą się z wcześniejszym doświadczeniem jednostki. Małe dziecko dysponujące ubogim doświadczeniem społecznym, nie umiejące jeszcze mówić, doznaje emocji pierwotnych. W toku nabywania doświadczenia indywidualnego, umiejętności obserwowania i nazywania przeżyć własnych i przeżyć innych ludzi, jednostka uczy się uświadamiać sobie własne procesy emocjonalne. Nie tylko cierpi, smuci się czy kocha, ale wie o tym. Potrafi ująć swe przeżycia w kategoriach słownych i włączyć je
w system informacji o sobie.
Panowanie nad emocjami. Potrafi także panować nad swymi emocjami i nie powodować się nimi w toku działania. O dojrzałości jednostki świadczy bogactwo jej życia uczuciowego, ale także umiejętność panowania nad emocjami. Dotyczy to zarówno sytuacji dnia codziennego, na przykład potrafimy obiektywnie ocenić prace koleżanki, mimo iż ta osoba nie jest dla nas sympatyczna, a także zachowań w sytuacjach trudnych.
Matka lub opiekunka zaskoczona przez burzę mimo leku przed nią nie okazuje wobec dzieci będących z nią swego przerażenia. Przeciwnie, wykonuje szereg czynności, które zmierzają do jak najlepszego zabezpieczenia dzieci i siebie przed skutkami nawałnicy.
Uczucia ludzi dorosłych, w przeciwieństwie do uczuć dziecka, odznaczają się dużą trwałością i są wyrazem ich ogólnego i świadomego stosunku do otaczającego świata.
Ograniczenia w uświadamianiu procesów emocjonalnych. Uświadamianie sobie własnych procesów emocjonalnych ma jednak pewne ograniczenia. Nawet dorosły, dojrzały człowiek nie uświadamia sobie niekiedy własnych stanów emocjonalnych. Nie potrafi niekiedy połączyć doznań emocjonalnych z bodźcami, które je wywołały. Na zjawisko to zwracają uwagę Z. Freud i jego kontynuatorzy. Uważają oni, że człowiek nie uświadamia sobie tych stanów emocjonalnych, których doznawał we wczesnym dzieciństwie, a więc w okresie gdy jego świadomość nie była dostatecznie rozwinięta. Przeżycia te tkwią w podświadomości jednostki i wpływają na jej zachowanie.
Inni psychologowie uważają, że nie uświadamiane są te przeżycia emocjonalne, których przezywanie łączy się z różnego rodzaju karami.
Zniekształcenia orientacji w zjawiskach emocjonalnych mogą zdaniem Janusza Reykowskiego przybierać następujące formy:
a) człowiek nie zdaje sobie sprawy z wystąpienia emocji (np.: nie zauważa swego niepokoju, zaangażowania emocjonalnego)
b) człowiek dokonuje fałszywej kategoryzacji emocji (np.: określa swą urazę jako moralne oburzenie lub obawę przed niepowodzeniem, jako brak zainteresowania)
c) człowiek nieprawidłowo określa źródła emocji (np.: upatruje przyczyny swego gniewu na kogoś w jego niemoralnym zachowaniu, gdy w rzeczywistości gniew wywołany jest brakiem szacunku lub lekceważeniem)
d) człowiek może nieprawidłowo określać związek między emocją a postępowaniem (np.: uważa, że karze dziecko dla jego dobra, gdy w rzeczywistości czyni tak dla okazania własnej przewagi)